Tussenconclusie: investeer in de rechtsstaat
De Staatscommissie rechtsstaat heeft op 19 december 2023 een tussenconclusie gezonden aan informateur Plasterk. In deze brief gaat de staatscommissie uit van de opdracht die zij heeft gekregen van regering, parlement en rechtsprekende macht om vanuit burgerperspectief met concrete aanbevelingen te komen ter versterking van de rechtsstaat.
De opdracht
De Staatscommissie rechtsstaat is begin dit jaar ingesteld om te kunnen adviseren voorafgaand aan de voorziene verkiezingen. Vanwege de vervroegde verkiezingen is het niet mogelijk het eindrapport uit te brengen voor de verkiezingsprogramma’s zijn opgesteld. Om enigszins aan de opdracht te voldoen, deelt de staatscommissie nu al een belangrijke tussenconclusie met de informateur.
Lees de brief aan de informateur
Aandachtspunten
De staatscommissie benoemt drie belangrijke punten om de werking van de rechtsstaat te waarborgen en te verbeteren:
- De rechtsstaat raakt aan álle overheden
- De rechtsstaat is niet gratis: investeer
- De rechtsstaat verdient bescherming op de begroting
De rechtstaat is niet beperkt tot de terreinen van justitie en binnenlandse zaken: de rechtsstaat is van belang voor alle overheden, inclusief de gemeenten en de rechtspraak. Daarom moeten alle ministeries zorgen dat de rechtsstatelijkheid van het kerndepartement en de eigen uitvoeringsorganisaties op orde is. Dit vraagt om investeringen op veel terreinen. De staatscommissie adviseert om prioriteit te geven aan die investeringen waar inwoners van Nederland direct profijt van hebben en daadwerkelijk verschil van merken.
De opbrengsten van investeren in de rechtsstaat zijn niet altijd direct zichtbaar. Dit leidt ertoe dat er vaak voor wordt gekozen om te investeren in andere kortetermijndoelen. Maar investeren in de rechtsstaat voorkomt hogere kosten op lange termijn. Daarom moet de begroting voor de rechtsstaat beter worden beschermd.
Investeringsagenda
Voor haar verbetervoorstellen heeft de staatscommissie ook een investeringsagenda rechtsstaat opgesteld. Deze agenda vraagt om investeringen die oplopen van 0,9 miljard in 2026, tot 1,7 miljard in 2029. Deze voorstellen moeten leiden tot 1. betere toegang van burgers tot het recht, 2. beter contact tussen burgers en overheid (publieke dienstverlening) en 3. sterkere rechtsstatelijke cultuur en betere wetgeving.
Eindrapport
De Staatscommissie rechtsstaat met prof. dr. Henk Kummeling als voorzitter, is in februari 2023 gestart. Zij heeft bij haar onderzoek experts geraadpleegd, wetenschappelijk onderzoek laten uitvoeren en rondetafels georganiseerd met deskundigen. Om vanuit burgerperspectieven te kunnen adviseren, heeft de staatscommissie gesprekken georganiseerd met inwoners uit heel Nederland. Via burgerpanels en hackathons wordt er gewerkt aan oplossingen en verbeteringen van de rechtsstaat. De definitieve bevindingen van het onderzoek van de Staatscommissie rechtsstaat worden in juni 2024 gepubliceerd.