Benoemingen, nevenfuncties en integriteit van bestuur in de Nederlandse Trias Politica: een literatuuroverzicht van theorie en empirie

De Staatscommissie rechtsstaat heeft bij haar instelling onder andere de opdracht gekregen om zich te buigen over het thema benoemingen en nevenfuncties binnen de staatsmachten. Ten behoeve van haar werk heeft de staatscommissie een wetenschappelijk literatuuronderzoek laten verrichten naar deze thema’s.

Onderzoeker

Het literatuuronderzoek is uitgevoerd door dr. Toon Kerkhoff, werkzaam als universitair docent bestuurskunde bij de Universiteit Leiden. Zijn expertise ligt op het gebied van integriteit, corruptie, publieke waarde(n) en hervorming van de publieke sector en de overheidsdienst. Het literatuuronderzoek dat dr. Kerkhoff heeft verricht, ziet op de relatie tussen benoemingen, nevenfuncties en integriteit in politiek-bestuurlijke netwerken en de verschillende staatsmachten in het bijzonder.

Definities

Bij alle aandacht voor en onderzoek naar (netwerk)corruptie, integriteit en verschillende soorten schendingen zoals (de schijn van) belangenverstrengeling kunnen volgens de onderzoeker kanttekeningen worden geplaatst, omdat deze termen steeds meer als verzameltermen voor allerlei laakbaar gedrag worden gebruikt. Het belang van duidelijkheid over deze begrippen wordt zodoende ten eerste onderstreept en definities worden geboden.

Procedures

Het rapport geeft daarnaast een overzicht van de belangrijkste tegenwoordig geldende regels en procedures ten aanzien van benoemingen, nevenfuncties en integriteit per staatsmacht en biedt daarbij inzicht in enkele mogelijke zwakke plekken.

Vertrouwen

Tot slot wordt ingegaan op de factoren die de integriteit bij benoemingen en nevenfuncties beïnvloeden. Het 'burgerperspectief' staat hierbij centraal, dat wil zeggen: in hoeverre procedures van benoemingen en nevenfuncties gevolgen kunnen hebben voor (een gebrek aan) vertrouwen in de integriteit van het openbaar bestuur als zodanig. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan de schijn van partijdigheid, ongelijke toegang tot functies of het ontstaan van een 'ons-kent-ons' democratie of 'old boys network'.

Opvolging

De staatscommissie heeft met belangstelling en waardering kennisgenomen van dit onderzoek dat op het conto van dr. Kerkhoff komt. Dit literatuuronderzoek geeft een beknopt en systematisch overzicht van kernliteratuur als basis voor het eigen onderzoek in fase 2 en 3 door de staatscommissie naar het bestaan van rechtsstatelijke disbalans in Nederland.  In het kader van dit onderzoek organiseert de staatscommissie rondetafelgesprekken met deskundigen over integriteit, netwerkcorruptie, nevenfuncties en benoemingen in politiek, openbaar bestuur en de rechtspraak.